Nestora Salgado

Onen itlajkotsian ueyekojyokaj
niman okiselej se tekuane uan kiitas ken itonal.
Itech se tlaltsintle okitokak xochitl kan
tlakuayaj papalomej
niman ika inmastlakapaltsitsiuan on papalomej
onotlakente sa pontok.

Kuak xe kana kisaya
okonik atsintle uan tlachijchijtle ika
ineluayotsitsiuan olinkojtle,
kojtsintle uan noye ajuiyak niman uan ika
okinchipaj itlajtoltsitsiuan,
kema onotsopelijkej, onomastlakapaliotijkej
niman opajpatlankej.

Yajua ken miyakej siuatsitsintin uan nanka
chanijkej
uelisia tej miyekpa nemisia, maske tej,
on tlamantle amo techyolajmana kampa yajua,
san achijtsin ouajnoskalte ouel okitak tlinon
nochijtok ichan.
Okimpetlaj imastlakapaltsitsiuan niman ouajla
kan okinkajtejka itlaltipakkojyojkaj,
kan okitlalpachojtejka ixiktsin niman yepeuaya
noskaltsiaya itechkopa on tlapalkajitas.
Ouajla ichan niman okitak kampa ikalpan
yenoyolajmanaya.
Sanken ompa chantiyaj ikniuan maske
kinyekanayaj tej
chichimej iuan koyomej uan kamelauak
texipaltikej,
uan melauak tekuajkuayaj ken yajuamej
kinekiyaj.

Yajua ika itonalnaual on tekuane, okinots
kehcka ueye kalpantle
niman okimijle kampa makintlakenkixtikan
on chichimej iuan koyomej
kampa ijkon kimatisiaj tlin kiyantokej impan
inkuitlapiluan.
On kalpantsintle kuajle okakkej in siuatl
niman okauilijkej makinyekana.
Maske se tonajle, inka intlapaleuil on
tekoyotsitintin uan kuajle tlakemijkej,
on koyomej iuan chichimej okixtejkej in
siuatsintle niman okuikakej uejka
kampa on kalpantsintle uan kiyekanaya amo
uelisia kipaleuis,
kampa nanka kanka yajua chante
tla kualtsin titlayekana kijtosneke tej kampa
tajua amo noyej tikuajle.
Okixtejke on siuatsintle niman
okixayakatlapaluijkej ika tlakajkayaualtin.
Okitijtilankej ken se siuachiche san tleka
okipaleuej ikalpantsin.
Okinekkej kitlalpachouiliskej itokayo inka
inkuitlatsin on nexikouanej
ken aman on siuatsintle uan ijtoka Wallace
niman Riveros niman oksekimej.
Okitsakkej ipan cárcel ika se amatsintle,
amatsintle uan ijtoka constitución uan
mitspaleuis tla tikpiya tomin
ken kimpaleuia on tlakatekoyotsitsintin uan
chantitokej ne San Lázaro.
Maske in siuatsintle ijkon okichiuilijkej,
sanken uele patlane,
imastlakapaluan sanken uejueimej niman
chikajkej.
Itlajtoltsitsiuan ijkoyokaj kuak kimpipitsa
ajakatsintle,
itlajkotsian tepeyoj notlalouaj ken itla
masamej,
notlalouaj ken atsintle uan noyej kuintok ipan
ojtsitsintin.
Sekimej itlajtoltsitsiuan yonochijchijkej
totomej uan melauak kualtsin noyekkuikatsiaj.
Sekimej peuaj tojtoponej ipan intlakayotsin on
cajitas uan ualeuaj ichan
uan kampa melauak ejejtokej miyak tlamachilistin
uan mitsijlis kenejke kamelauak titototl yes
niman tipatlanis, tipatlanis niman tipatlanis
kampa xaka ase.

Notes:

Audio version performed by the author

Read the Spanish-language version by the author, “Nestora Salgado,” and the English-language translation by Whitney DeVos, “Nestora Salgado.”

Source: Poetry (September 2022)